اخبار و مطالب خواندنی

مذاکره با آمریکایی‌ها بر سر پرونده هسته‌ای برخی را به این فکر انداخته که حالا می‌شود روابط را گسترش داد اما هشدار قابل تاملی می‌گوید این مذاکره ـ مذاکره با شیطان ـ فقط برای دفع شر است.

مفهوم ((توسعه پایدار)) براى نخستین بار در سال 1987 و در گزارش ‍ ارایه شدن از سوى کمیسیون محیط زیست و توسعه سازمان ملل (کمیسیون برانتلند) متبلور شد و جایگاهى در ادبیات محیط زیست پیدا کرد. براى ارایه این مفهوم از آرا و عقاید گوناگون زیست محیطى که طى 20 سال گذشته تکامل یافته بود استفاده شد. کمیسیون برانتلند مفهوم توسعه پایدار را این گونه توصیف مى کند. توسعه پایدار توسعه اى است که نیازهاى کنونى بشرى را برآورده مى سازد و بر لزوم توانایى نسلهاى آینده براى تحقق خواستهایشان نیز تاکید مى ورزد توجه به اهمیت و ارجحیت نیازهاى بشرى در این گزارش نشانگر توجه اعضاى کمیسیون به ریشه کنى فقر و رفع نیازهاى اولیه و اساسى انسانى است . در مفهوم توسعه پایدار تمام وجه صرف یافتن راهبردهایى به منظور رسیدن به توسعه اقتصادى و اجتماعى از راههایى مى گشت که در عین حال تخریب محیط زیست ، بهره جویى بیش از حد از طبیعت و آلودگى را به همراه نداشت و بحثهاى بى نتیجه در مورد اینکه آیا توسعه بر محیط زیست مقدم است یا خیر، به کنارى نهاده مى شد. تاکید این کمیسیون بر ((توسعه )) مقبولیت زیادى یافت ، به خصوص از جانب نمایندگان کشورهاى در حال توسعه ، آژانس هاى توسعه و گروههایى که به طور عمده با مسایلى چون فقر و محرومیت اجتماعى سر وکار داشتند. تلفیق مفهوم توسعه با محیط زیست و ((پایدارى )) آن نیز رضایت خاطر کشورها و سازمانهایى را که در حمایت از محیط زیست فعال بودند فراهم ساخت . مفهوم توسعه پایدار در واقع درخواست افراد و گروههایى بودند که عقیده داشتند الگوهاى کنونى رشد اقتصادى و گسترش ‍ جمعیت باید تغییر یابد، زیرا در غیر این صورت منابع طبیعى معین به پایان خواهد رسید، این موضوع نخستین بار در دهه 1970 توسط باشگاه رم مطرح شد. البته این مفهوم هیچ گونه منافاتى با عقاید افراد و گروههایى که در زمینه معضلات زیست محیطى چون آلودگى هوا، تغییر آب و هوا و تهدیدهاى موجود در زمینه منابع گیاهى جانورى و تنوع آنها فعالیت مى کردند نداشت .

دانشمندان و اندیشمندان علم روابط بین الملل با ورود خود به عرصه سیاستهاى بین المللى محیط زیست تعصبات و دیدگاههاى خشکیده نظرى خویش را نیز به همراه آوردند. گستره ، تنوع و پیچیدگى مسایل زیست محیطى تا به حدى است که پیروان دیدگاههاى سیاسى مختلف ادعا مى کنند که دیدگاه آنها بیشتر از سایر دیدگاهها با مسایل زیست محیطى همخوان است ، خواه این دیدگاه ((رئالیست ))، ((نئورئالیست ))، پلورالیست ))، ((نئومارکسیست )) باشد خوا ((استراکچرالیست )) یا ((نهاد گرایى لیبرال )) البته هر یک از این دیدگاههاى سیاسى ، آگاهى و بینش قابل توجه و بکرى در زمینه جوانب مختلف تغییرات جهانى محیط زیست و یا سیاستهاى ارایه شده در این باره به دست مى دهد.
بهتر است در آغاز این مبحث به این نکته نیز اشاره کرد که مسایل بین المللى محیط زیست ، چالشهاى خاصى را در مورد برخى رویکردهاى عمده در روابط بین المللى به وجود آورده است . نباید انتظار داشت که نظریات و فرضیات ساده انگارانه اى که محصول مطالعات و بررسى هاى در زمینه امنیت و یا اقتصاد سیاسى بین المللى است در زمینه محیط زیست نیز کارایى موثر و مشابهى داشته باشد. بلکه در عمل ثابت شده است که باید اصلاحات بینادینى در این نظریه ها انجام داد تا با ویژگیهاى منحصر به فرد مسایل زیست محیطى سازگارى یابند حال به ذکر سه چالش مهمى که مسایل زیست محیطى براى علم روابط بین المللى ایجاد کرده است پرداخته مى شود تا کمکى نیز به تبیین رویکرد نویسنده درباره بررسى سیاستهاى بین المللى محیط زیست شده باشد.

در دهه هاى 1970 و 1980 برخى از توفقات بین المللى در زمینه محیط زیست حاصل و برنامه هایى نیز براى اجراى این توافقات تدوین شد. به عنوان نمونه کنوانسیون هایى به منظور حفاظت از محیط زیست دریاهاى مدیترانه ، شمال و بالتیک و دیگر دریاهاى منطقه تشکیل گردید و در شکل دهى تمامى این کنوانسیونها، برنامه حفاظت از محیط زیست سازمان ملل یونپ نقش رهبرى حیاتى ایفا کرد در سال 1972 کنوانسیون دفع مواد زائد که در لندن تشکیل شد چارچوبى را براى محدود سازى دفع مواد زائد سمى (مشتمل بر زباله هاى هسته اى ) به دریاها ارایه نمود. در سال 1973 کنوانسیون بین المللى مارپل براى جلوگیرى از آلودگى دریاها توسط کشتى ها تشکیل شد، در این کنوانسیون در سال 1978 به دنبال اعتراضات روبه رشد عمومى در مورد آلودگى مکرر دریاها توسط نفتکشها استحکام و اعتبار بیشترى یافت . در سال 1979 کشورهاى اروپایى و امریکاى شمالى با امضاى توافقنامه آلودگى فرامرزى هوا با دامنه گسترده مصمم شدند تا تولید گازهایى چون دى اکسید سولفور و دیگر آلاینده هایى که ایجادگر آلودگى هوا و بارانهاى اسیدى هستند را محدود سازند. در سال 1985 کنوانسیون وین براى حفاظت از لایه ازون تشکیل شد و دو سال پس از آن نیز پروتکل مونترال به امضا رسید که محدودیتهاى گسترده اى را بر کاربرد کلروفلرو کربنها و دیگر مواد شیمیایى که مخرب لایه ازون هستند اعمال کرد. در سال 1971 و به دنبال فشارهاى مداوم سازمان غیر دولتى محافظت از محیط زیست ، کنوانسیون رامسر براى محافظت از پرندگان آبى که زیستگاهشان زمینهاى خیس و مرداب (تالاب ) است تشکیل شد و یک سال پس از آن نیز کنوانسیون منع تجارت بین المللى در زمینه گونه هاى رو به انقراض تشکیل گردید. بعدها نیز تعدادى موافقتنامه در زمینه حافظت و نگهدارى گونه هاى
گیاهى و جانورى چون فک و خرس قطبى به امضا رسید علاوه بر این رژیمهاى مستحکمى چون پیمان قطب جنوب و کنوانسیون کاهش شکار نهنگ که با اهداف سود جویانه و اقتصادى وضع شده بودند تغییر ماهیت دادند و در قالب رژیمهاى حافظت از محیط زیست در آمدند. از این رو امضاء کنندگان دو پیمان فوق توافق کردند که به صورت موقت شکار نهنگ و بهره جویى اقتصادى از قطب جنوب را متوقف سازند که این امر حکایت گر چرخش قابل توجه این دو پیمان از اهداف اولیه و اولویت بندى شان بود.